Schets, uittreksel uit het rapport van Vanden Berghe en Roland op het Internationaal Congres in Luik in september 1905 (vrije vertaling).
“De meeste pleeggezinnen bestaan uit een koppel dat handig van de situatie gebruik weet te maken, en verder een aantal kinderen die, zoals vader en moeder, zich gretig ten koste van de wees, de vreemde eend in de bijt, onttrekken aan allerlei onaangename klussen. Tientallen keren per dag, bij de minste gelegenheid, laat men het hem voelen, de indringer, dat hij de speelbal is van iedereen en alleman : dat er een duidelijke streep wordt getrokken tussen hem en de eigen kinderen van zijn gelegenheidsouders. Regelmatig naar school gaan is een voorrecht dat men hem maar zelden gunt, er zijn immers honderden redenen om die verplichting te ontlopen : het leven is zo hard, ziet u; en verder, zolang het duurt, laat ons genieten van dit buitenkansje dat het Bestuur ons biedt. Zijn al die uren die men besteedt in de klas geen verloren uren voor dit pleegcollectief ? En als de kleine tegenwringt grijpt men onmiddellijk naar de grote middelen : dan regent het verwensingen, zelfs lijfelijke straffen, en de brutaliteit is de stouterik rap de baas. Die buigt tenslotte het hoofd, vastbesloten om krachtig terug te slaan op het geschikte moment.
“Vanaf nu neemt de hypocrisie het over, de leugen wordt het enige efficiënte wapen om nieuwe vernederingen te ontwijken.
“En zo raakt dit goede zaad dat diep in de ziel van elk kind wacht op ontkieming, fataal verstikt. Zo groeit er beetje bij beetje uit deze pupil van de Weldadigheid een verklaarde vijand van deze maatschappij die hem overleverde aan de grillen en de berekeningen van een man en een vrouw zonder hart. Is er iets natuurlijker dan dit ?
“Wanneer dan, op deze manier, de omstandigheden zo’n vervelende situatie hebben opgeleverd, gaan de gezagsdragers, die niet anders zien dan dat zo’n gevallen toenemen, in plaats van dit kwaad bij de wortel aan te pakken, generaliseren en eindigen met woorden te gebruiken als atavisme, aangeboren perversie. Dan roept men om een strenge beteugeling, schrijft strikte maatregelen voor en verwart systematisch de massa eerder gedemoraliseerde dan immorele wezen (dankzij het regime in voege) met de gewoonlijke pensionaires van de hervormingsscholen en de strafkolonies. “